بخشی از پرونده‌ی ویژه‌ی روزنامه‌ی #اعتماد با موضوع شوخی‌های کاربران توییتر فارسی در اعتراضات ١۴٠١
*
جلال سمیعی، پژوهشگر ارتباطات و طنزنویس:
ابعاد فاجعه از نظر افکار عمومی فراتر از زمین بازی شوخی است
*
https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/196843/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D9%83%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%D9%8A-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AE%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D8%AA
*
https://www.etemadnewspaper.ir/fa/Main/Page/2317/10/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87
اعتماد: با توجه به پژوهش‌های شما در خصوص طنز در فضای آنلاین، تصور می‌کنید برون‌ریزی طنزآمیز و شوخی هجوآمیز نسبت به رخدادهای اجتماعی تا چه میزان ناشی از شاخص تاب‌آوری اجتماعی باشد؟
سمیعی: ریشه‌های سوق یافتن آدم‌ها به شوخی متفاوت است و انگیزه‌های ابراز و استفاده از آن هم متعددند؛ بخشی از آدم‌ها شوخی را در شرایط بحرانی به عنوان نوعی مکانیسم دفاعی روحی‌شان به کار می‌برند و برخی آن را با کارکرد تهاجم یا ابزار بیان موضع استفاده می‌کنند. اعتراضات اخیر، از آنجا که در مقایسه با اعتراضات پیشین ٨٨، ٩۶ و ٩٨، فقط خشمی سیاسی، اقتصادی نیست و جنبه‌های اجتماعی و فردی جدی‌تری دارد، زبان تندتر و صریح‌تری هم دارد؛ مثلا نگاه بسیاری از زن‌ها به خودشان و روابط‌شان تغییر کرده است؛ شعارها تندترند… از همین رو، در چهارماه گذشته ریتم تند و تکرار فجایع انسانی در جامعه ایرانی دارد زبان تازه‌ای هم برای ارتباطات می‌سازد. اینجا شوخی می‌تواند از خشم، اندوه، اضطراب، درماندگی یا احساس ناکارآمدی زبان رایج ریشه بگیرد و مهم‌تر، خشم و شوک رخدادهای خونین، مجال برون‌ریزی شوخی را ذاتا محدود می‌کند. پناه بردن به هجو موقعیت می‌تواند نجات‌بخش و عامل تاب‌آوری باشد… اما مشاهدات می‌گویند ابعاد فاجعه از نظر افکار عمومی فراتر از زمین بازی شوخی است.
اعتماد: در تابستان هم جامعه ایران خالی از اتفاق‌های سیاسی تراژیک نبود (صیانت، چالش‌های مرتبط با شاخص فقر و تورم و…)، اما کم شدن شاخص شوخی با سوژه‌ها در صد روز اخیر (وقایع مرتبط با مرگ مهسا امینی) قابل تامل است. با توجه به یافته‌های پژوهشگران مبنی بر ارتباط میان‌فردی آیا می‌توان از منظر ارتباط بینفردی مدعی شد که کاربران ایرانی در صد روز اخیر دچار نوعی شوک و تجربه‌ای مانند سوگ دسته‌جمعی بودند؟
سمیعی: یک دماسنج اتکاپذیر هر جامعه‌ای در بزنگاه‌های بحرانی‌اش، محتوایی است که در هر دو عرصه رسمی و غیررسمی منتشر می‌شود. ایرانی‌ها به‌طور تاریخی یاد گرفته‌اند با شوخی فاجعه را تا حد توان تاب بیاورند. از پایان شهریور ١۴٠١ تا امروز اتفاقاتی جلوی چشم ایرانیان می‌گذرند که مثل واکنش‌های شیمیایی برگشت‌ناپذیر، اثرات درازمدتی خواهند داشت. یک اثرشان هم بازاندیشی شخصی و جمعی در زبان و محتوای ارتباطی است؛ سوگ و شوک همگانی، به‌ویژه با پوشش فراگیر رسانه‌ها از فجایع، جامعه را در انتخاب کلماتش هم تغییر می‌دهد. یک نکته مهم دیگر تغییر ذهنیت عمومی درباره مودب بودن، مراعات سیاسی و… در این روزهاست. مردم در هر فاصله‌ای از فاجعه هم باشند، آن را لمس می‌کنند و فشار رسانه‌ای پوشش مصیبت‌ها هم آنان را در مراوده، همزبان‌تر می‌کند. بنابراین تجربه متفاوت سوگ عمومی در پاییز امسال، بسیاری را در فاصله‌ای جدید با حاکمیت و جامعه قرار داده که بر زبان ارتباطات‌شان هم اثرگذار است.
#iran #زن_زندگی_آزادی #mahsaamini